–

سلام

–

–

فرض کنید در حال دیدن اخبار هستید و ناگهان گوینده خبر با هیجان بگوید:

امروز ده‌ها جت تجاری که با تجهیزات خاص تغییر کاربری یافته‌اند، در حال پاشیدن حجم بالایی از اسید سولفوریک در استراتوسفر هستند…

اولین واکنش شما به چنین خبری چه خواهد بود؟ حمله تروریستی؟ پیاده شدن افکار یک دانشمند دیوانه؟ محقق شدن یکی از تئوری‌های توطئه معروف؟ یا شاید بوقوع پیوستن اولین فازهای بوجود آمدن ماتریکس در دنیای واقعی؟ یا حتی امکان دارد فکر کنید در حال گوش دادن به یک نمایش رادیویی آپوکالیپتی هستید…

باید بگویم خیر، این طرح جدید ولی بشدت ترسناک، نتیجه تحقیقات ۲۵ ساله چند تن از برجسته ترین دانشمندان جهان در حوزه آب و هوا و در راس اونها آقای پروفسور David Keith برای کاهش دمای کره زمین است.آقای پروفسور دیوید کیت که فارغ‌التحصیل و استاد دانشگاه هاروارد در رشته فیزیک کاربردی است، در کتاب جدیدش با عنوان «پرونده‌ای برای مهندسی آب و هوا – A Case For Climate Engineering» فرآیند این عملیات را به صورت زیر توضیح داده است:

هواپیماهای تجاری که قادر باشند در ارتفاع ۲۰ مایلی پرواز کنند به تجهیزات خاصی مجهز شوند که توانایی پاشش کنترل شده مقادیر مشخصی از قطرات ریز اسید سولفوریک را در استراتوسفر، داشته باشند. قطرات اسید سولفوریک در برخورد با بخار آب باعث تشکیل «هواپخش – Aerosol» با قطری در ابعاد میکرومتری می‌شوند، این ذرات هواپخش سپس به کمک سامانه‌های هوایی کره زمین در تمام اتمسفر سیاره پخش شده و بخصوص به قطبها نیز میرسند، سپس این لایه همانند یک شیشه محافظ، باعث میشود که حدود یک درصد کمتر از انرژی تابشی خورشید به سطح زمین برسد و با این کار سپیدایی کره زمین یا planet’s albedo را افزایش میدهد. این کار باعث خواهد شد بخش زیادی از گرمای ایجاد شده توسط گازهای گلخانه‌ای (بخصوص CO₂) خنثی شود.

در صورتیکه بر طبق برنامه پیشنهادی، این برنامه در سال ۲۰۲۰ عملی شود، با پاشیدن ۲۵،۰۰۰ تن اسید سولفوریک در استراتوسفر، نرخ گرم شدن زمین در همان سال اول به نصف کاهش پیدا میکند، ولی نکته مهم در این برنامه ادامه یافتن آن برای چندین دهه است و میزان اسید سولفوریک هم هرسال باید افزایش پیدا کند، بطوریکه در سال ۲۰۴۰ این میزان به ۲۵۰،۰۰۰ تن رسیده و در سال ۲۰۷۰ حدود ۱ میلیون تن خواهد بود. هزینه اجرای این برنامه سالانه حدود ۷۰۰ میلیون دلار خواهد بود. حداقل بازه زمانی اجرای این برنامه باید ۵۰ ساله باشد، زیرا در غیر اینصورت اثرگذاری آن بشدت کاهش می‌یابد. در طی این ۵۰ سال دولتها و شرکت‌های بزرگ وقت خوبی خواهند داشت تا کلیه آلاینده ها را از سیستم های تولیدی حذف و یا مکانیزمهای تبدیلی مدرنی برای آن بیابند.

 

البته ذکر این نکته هم الزامی هست که هم‌اکنون سالانه حدود ۵۰ میلیون تن انواع ترکیبات و آلاینده‌های گوگردی در لایه‌های بسیار پایینتر جو ریخته می‌شود که مقدار اسید سولفوریک پیشنهادی آقای دیوید کیت کمتر از ۵هزارم میزان کنونی است. این مقادیر اسید سولفوریک هرچند که مطمئناً بی‌خطر نیست، ولی حداقل یک راهکار کم هزینه و قابل اجرا برای این چالش پیش روی بشر، خواهد بود. براساس مطالعات سالانه یک میلیون نفر در کره زمین از آسیب‌های ناشی از همین آلاینده‌ها می‌میرند.

البته این راه‌حل بسیار آوانگارد، چالشهای محیط زیستی و اخلاقی و سیاسی بسیاری را در پی خواهد داشت… از یکسو بارانهای اسیدی، و یا اثرات آن روی گونه‌های جانوری و گیاهی حساس و اثر آن روی لایه اوزون و … فعالان محیط زیست را نسبت به این طرح بدبین میکند و از سوی دیگر این که چه کسی و در چه زمانی اجازه این کار را خواهد داشت، و اینکه هنوز کشورهای جهان نتوانسته اند روی هزینه (قیمت) آلاینده‌های کربنی به توافق برسند و یا اینکه یک کشور بهردلیل نخواهد در چنین طرحی مشارکت کند، باعث چالشهای سیاسی متعددی خواهد شد. ولی اگر بخواهیم جمع بندی کنیم بزرگترین چالش پیش روی این متد نه هزینه و نه پرسشهای محیط زیستی، بلکه چالشهای سیاسی خواهد بود.

این ایده البته چندان هم جدید نیست، در دهه ۷۰ یک دانشمند روسی به نام Mikhail Budkyo طرح نسبتاً خامتری از این ایده را مطرح کرده بود ولی بدلیل ترس از واکنشهای احساسی و غیر علمی نسبت به آن، مجامع علمی آن را مسکوت گذاردند. البته گویا در سالهای اخیر مقالات و پژوهشهای متعددی در این حوزه صورت گرفته است که عمدتاً با عنوان solar radiation management یا SRM شناخته می‌شوند.

 

تا اینجای کار در شبیه‌سازی‌های کامپیوتری همه چیز درست و بر طبق برنامه بوده ولی چنین طرحی بدلیل ریسک‌های معمول و البته ناشناخته نیاز به آزمایشات محیطی فراوانی دارند، ولی نکته مهم این است که زمان به سرعت در حال از دست رفتن است. عملکرد درخشان! بشر در ۱۵۰ سال اخیر چنان ضایعه‌ای برجا گذاره که اگر همین امروز هم تولید تمام گازهای گلخانه‌ای قطع شود، فرآیند بهبود و ترمیم ۱۰۰۰ سال طول میکشد و براساس محاسبات اگر تا قبل از ۲۰۴۰ اینکار صورت نگیرد(قطع تمام آلاینده!!!)، این فرآیند ترمیم کاملاً غیرقابل بازگشت خواهد بود. آقای دیوید کیت تاکید میکند که علیرغم تمام ریسک‌ها انجام اینکار ضروری است. تنها راه حل برای مشکل فعلی بشر، مهندسی آب و هوا (geoengineering) است. وی شرکت Carbon Engineering را نیز با این هدف تاسیس کرده است که ضمن اجرای این برنامه راه‌حل های مبتنی بر فناوری و نوآوری را برای حل مشکل گازهای گلخانه‌ای ارائه دهد.

منتقدان و مدافعان این روش همه متفق‌القول هستند که فناوری لازم برای اینکار محدودیت‌های بسیاری دارد و هیچ کس از پیامدهای آن مطمئن نیست، زیرا گرم شدن کره زمین ارتباط مستقیمی با انرژی خورشید ندارد، بلکه حبس شدن گرمای خورشید بخاطر اثر گازهای گلخانه‌ای است که باعث گرم شدن کره زمین میشود و شما با افزایش ضریب انعکاس اتمسفر انرژی جذب شده از خورشید را کاهش می‌دهید و معلوم نیست تاثیر این متد جدید بر خود اثر گلخانه ای چیست، همچنین اسیدی شدن آب اقیانوسها نیز از چالشهای جدی این متد است.

نکته و توضیح ضروری:

درست یا غلط افراد معمولی و دانشمندان زیادی در جهان هستند که به گرم شدن کره زمین اعتقادی ندارند و آن را توطئه‌ای از سوی شرکت‌های بزرگ و دولتمردان برای کسب درآمد از این موضوع می‌دانند. شرکتهای بزرگ برای تولید گازهای گلخانه‌ای باید مالیات زیادی بدهند و همچنین دولتها باید هزینه‌های زیادی به شرکت‌های خاصی (که عمدتاً از سوی سازمان ملل معرفی میشوند) پرداخت کنند تا آنها روی گرم شدن کره زمین تحقیق کنند. شرکت‌های بزرگ بدلیل قوانین مجبور هستند که از شرکتهای مشاور مشخصی در زمینه کاهش آلاینده‌ها بهره ببرند که عمده سهامداران آنها همان سیاست‌گذاران و منتقدان محیط زیست هستند (بعنوان نمونه آقای ال‌گور که یکی از بزرگترین چهره های حامی محیط زیست در دنیا شناخته میشود سهامدار عمده چندین شرکت مشابه است و یا مقامات نه چندان خوشنامی در سازمان ملل هم به همین شکل). برای اطلاعات بیشتر میتونید به سایتهای مختلف در اینباره سر بزنید یا قسمت سوم از فصل اول مستند “تئوری توطئه با جسی ونچورا” را ببینید. چنین مباحثی باعث شکل گرفتن یک تئوری توطئه بسیار معروف پیرامون این حوزه شده است که قضاوت را برعهده خود شما میگذارم.

–

پینوشت: من متخصص این حوزه (آب و هوا و محیط زیست نیستم، اگر اشکالی و یا مورد اشتباهی بود خوشحالم می‌کنید گوشزد و اصلاح نمایید)

–

–

مسعود زمانی

۲۰ اذر ۱۳۹۲

–

–

منابع:

یک – برنامه گزارش کولبرت

دو – MIT Technology Review

سه – لوس آنجلس تایمز

–

–

–***–

«اگر از طریق فید (خوراک) من این نوشته را مطالعه می‌کنید، برای دسترسی مستقیم از این لینک استفاده کنید»

–***–